भारतामध्ये शेती हा प्रमुख व्यवसाय आहे आणि देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा मानला जातो. मात्र, अनेक अडचणींमुळे शेतकरी आर्थिक संकटात सापडतात. या परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आधार देण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने काही महत्त्वाच्या योजना सुरू केल्या आहेत. आज आपण दोन मुख्य योजनांवर – केंद्र सरकारची ‘पीएम किसान सन्मान निधी योजना’ आणि महाराष्ट्र सरकारची ‘नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना’ – यावर सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
पीएम किसान सन्मान निधी योजना: शेतकऱ्यांसाठी दिलासा देणारे पाऊल
ही योजना केंद्र सरकारने 2018 मध्ये सुरू केली. या योजनेचा उद्देश थेट आर्थिक मदत देऊन शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे हा आहे. दरवर्षी 6,000 रुपये शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात तीन समान हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी 2,000 रुपये) जमा केले जातात. योजनेच्या सुरूवातीपासून 19 हप्ते वितरित करण्यात आले आहेत.
१९वा हप्ता वितरित
24 फेब्रुवारी 2025 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 19वा हप्ता पात्र शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात पाठवला. महाराष्ट्रातीलही लाखो शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ मिळाला आहे.
या योजनेचे फायदे
- शेतीसाठी लागणाऱ्या बियाणे, खते, औषधं यासाठी मदत
- शेतीच्या खर्चात काहीसा दिलासा
- शेतकऱ्यांचा आत्मविश्वास वाढवण्यास मदत
- आर्थिक संकटात सापडलेल्या शेतकऱ्यांना थोडीशी मदत
आत्तापर्यंत 11 कोटींहून अधिक शेतकऱ्यांना या योजनेचा फायदा झाला असून, जवळपास 2.5 लाख कोटी रुपये थेट त्यांच्या खात्यात जमा झाले आहेत.
नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना: महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी आधार
महाराष्ट्र सरकारने 2023 मध्ये ही योजना सुरू केली. यामध्येही शेतकऱ्यांना दरवर्षी 6,000 रुपये, तीन समान हप्त्यांत (प्रत्येकी 2,000 रुपये) त्यांच्या बँक खात्यात जमा होतात. आतापर्यंत 5 हप्ते यशस्वीपणे दिले गेले आहेत.
सहावा हप्ता रखडला
सध्या या योजनेचा सहावा हप्ता अजून आलेला नाही, त्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये नाराजी आहे. सुमारे 91 लाख शेतकरी या योजनेचा लाभ घेत आहेत आणि त्यांना पुढील हप्त्याची प्रतिक्षा आहे, विशेषतः दुष्काळग्रस्त भागांतील शेतकऱ्यांना.
अर्थसंकल्पातून अपेक्षा
महाराष्ट्राचे अर्थमंत्री अजित पवार यांच्याकडून या योजनेबाबत काही महत्त्वाच्या घोषणा अपेक्षित आहेत:
- हप्त्याच्या रकमेत वाढ होण्याची शक्यता
- सहाव्या हप्त्याची तारीख जाहीर होऊ शकते
- योजनेत सुधारणा करून अधिक शेतकऱ्यांना लाभ मिळू शकतो
नमो शेतकरी योजनेचे फायदे
- शेतकऱ्यांना थोडीशी आर्थिक स्थिरता मिळाली
- लागवडीसाठी आवश्यक साहित्य खरेदी करता आले
- दुष्काळग्रस्त भागात मदतीचा हात मिळाला
- 91 लाख शेतकऱ्यांना याचा थेट फायदा झाला
- एकूण 9,100 कोटी रुपये खात्यात जमा झाले आहेत
दोन्ही योजनांचा मिळून फायदा
महाराष्ट्रातील काही शेतकऱ्यांना दोन्ही योजना मिळत असल्यामुळे त्यांना वर्षभरात एकूण 12,000 रुपये मिळतात:
- पीएम किसान योजनेतून 6,000 रुपये
- नमो शेतकरी योजनेतून 6,000 रुपये
ही रक्कम शेती आणि घरखर्च यासाठी उपयोगी ठरते, विशेषतः लहान शेतकऱ्यांसाठी ही रक्कम खूप महत्त्वाची असते.
योजना मिळवण्यासाठी आवश्यक बाबी
शेतकऱ्यांनी लाभ मिळवण्यासाठी काही गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- पात्रता:
- पीएम किसान: छोटे आणि सीमांत शेतकरी
- नमो योजना: महाराष्ट्रातील सर्व शेतकरी
- महत्त्वाच्या गोष्टी:
- नोंदणी अपडेट असणे आवश्यक
- आधार कार्ड बँक खात्याशी लिंक केलेले असावे
- बँक खाते सक्रिय असावे
- ई-केवायसी पूर्ण केलेले असावे
- अर्जाची स्थिती वेळोवेळी तपासावी
सहाव्या हप्त्याबाबत अपेक्षित वेळापत्रक
विश्वसनीय सूत्रांनुसार, लवकरच सहावा हप्ता वितरित केला जाऊ शकतो. अर्थसंकल्पात त्यासंबंधी घोषणा होण्याची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांनी आपला अर्ज आणि कागदपत्रे अद्ययावत ठेवावीत.
या योजना का गरजेच्या आहेत?
या दोन्ही योजना शेतकऱ्यांसाठी फारच महत्त्वाच्या आहेत. यामध्ये भविष्यात सुधारणा होऊन आणखी चांगले परिणाम मिळण्याची शक्यता आहे.
- आर्थिक सुरक्षा मिळते
- शेतीत आधुनिकता येण्यास मदत होते
- आत्महत्या कमी होतात
- ग्रामीण भागाची अर्थव्यवस्था मजबूत होते
शेवटी एक विश्वास
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी योजना हे शेतकऱ्यांसाठी एक आशेचे किरण आहेत. थेट आर्थिक मदतीमुळे त्यांचे जीवन थोडे स्थिर झाले आहे आणि भविष्यात या योजना अधिक प्रभावी बनतील, अशी अपेक्षा आहे.