कुसुम सोलर पंप किंमत आणि योजना: संपूर्ण माहिती
शेतीसाठी सिंचनाची समस्या हा शेतकऱ्यांसमोर एक मोठा प्रश्न आहे. विशेषतः महाराष्ट्रासारख्या राज्यात, जिथे दुष्काळ, अनियमित पाऊस आणि भूजल पातळीतील घट मोठ्या समस्या आहेत, तिथे सिंचनाची योग्य व्यवस्था करणे अत्यंत गरजेचे आहे. या समस्येवर उपाय म्हणून केंद्र सरकारने ‘प्रधानमंत्री कुसुम सोलर पंप योजना’ सुरू केली आहे. महाराष्ट्रात ही योजना ‘मागेल त्याला सौर पंप’ या नावाने ओळखली जाते.
प्रधानमंत्री कुसुम योजनेची उद्दिष्टे
प्रधानमंत्री कुसुम योजना (PM-KUSUM – Pradhan Mantri Kisan Urja Suraksha evam Utthaan Mahabhiyan) ही योजना शेतकऱ्यांसाठी सुरू करण्यात आली असून तिची प्रमुख उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत:
- शेतकऱ्यांना स्वस्त आणि विश्वसनीय सौर ऊर्जेचा पुरवठा करणे.
- डिझेल पंपसेटच्या वापरावर अवलंबून असलेल्या शेतकऱ्यांचा आर्थिक भार कमी करणे.
- नवीकरणीय ऊर्जेचा वापर वाढवून पर्यावरण संवर्धनाला चालना देणे.
- ग्रीड-कनेक्टेड पारंपारिक वीज यंत्रणेवरील भार कमी करणे.
- शेतकऱ्यांना स्थिर उत्पन्नाचा स्रोत निर्माण करून देणे.
कुसुम सोलर पंप योजनेचे फायदे
ही योजना शेतकऱ्यांसाठी अनेक फायदेशीर ठरत आहे. यातील काही महत्त्वाचे फायदे पुढीलप्रमाणे आहेत:
- पाणी उपलब्धता वाढते: सौर ऊर्जेवर चालणाऱ्या पंपामुळे दिवसभर सिंचनासाठी पाणी उपलब्ध होते.
- वीज बिलामध्ये बचत: सौर ऊर्जेवर चालणारे पंप वापरल्याने वीज बिलाचा खर्च मोठ्या प्रमाणात कमी होतो.
- पर्यावरण संवर्धन: नवीकरणीय ऊर्जेचा वापर केल्यामुळे प्रदूषण कमी होते.
- उत्पादन खर्चात घट: शेती उत्पादनाचा खर्च कमी होतो, त्यामुळे शेतकऱ्यांचा नफा वाढतो.
- सिंचन क्षमता वाढते: अधिक क्षेत्रावर सिंचन करता येते, परिणामी उत्पादन वाढते.
- अतिरिक्त उत्पन्न: काही योजनांमध्ये शेतकऱ्यांना ग्रीडला वीज विकण्याची संधी दिली जाते, त्यामुळे त्यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळते.
कुसुम सोलर पंप योजनेचे घटक
प्रधानमंत्री कुसुम योजनेत तीन मुख्य घटक आहेत:
- घटक-अ: शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतात सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारण्यासाठी मदत.
- घटक-ब: शेतकऱ्यांना सौर पंप बसविण्यासाठी अनुदान.
- घटक-क: विद्यमान ग्रीड-कनेक्टेड कृषी पंपांचे सौर ऊर्जेत रूपांतर.
आज आपण घटक-ब म्हणजेच शेतकऱ्यांसाठी सौर पंप बसविण्यासाठी मिळणाऱ्या अनुदानावर अधिक माहिती जाणून घेणार आहोत.
कुसुम सोलर पंप किंमती (२०२५)
कुसुम योजनेअंतर्गत सौर पंपांच्या किंमती हॉर्सपॉवर (HP) नुसार वेगवेगळ्या आहेत. २०२५ मध्ये जीएसटीसह अंदाजे किंमती खालीलप्रमाणे असतील:
- ३ HP DC पंप – ₹१,९३,८०३
- ५ HP DC पंप – ₹२,६९,७४६
- ७.५ HP DC पंप – ₹३,७४,४०२
महत्वाचे: वरील दर हे बाजारातील मूळ दर आहेत, परंतु शेतकऱ्यांना अनुदान मिळत असल्याने त्यांना सौर पंप घेताना या किंमतीपेक्षा कमी रक्कम भरावी लागते.
लाभार्थी निवड निकष
कुसुम सोलर पंप योजनेसाठी शेतकऱ्यांना खालील अटी पूर्ण कराव्या लागतात:
- भूधारणा: अर्जदार शेतकरी असावा आणि त्याच्या नावावर शेत जमीन असावी.
- वीज जोडणी: शेतात वीज जोडणी नसावी किंवा कृषी पंप वीज जोडणी असावी.
- पाणी उपलब्धता: शेतात सिंचनासाठी पाणी स्त्रोत (विहीर, बोअरवेल, नदी, कालवा इ.) असावा.
- बँक खाते: शेतकऱ्याचे राष्ट्रीयकृत बँकेत खाते असावे.
विविध प्रवर्गांसाठी अनुदान आणि लाभार्थी हिस्सा
प्रधानमंत्री कुसुम योजनेअंतर्गत विविध प्रवर्गांसाठी वेगवेगळ्या प्रमाणात अनुदान दिले जाते.
सर्वसाधारण प्रवर्ग (जनरल कॅटेगरी)
- केंद्र सरकार अनुदान: ६०%
- राज्य सरकार अनुदान: १०%
- लाभार्थी हिस्सा: ३०%
अनुसूचित जाती/जमाती (SC/ST) प्रवर्ग
- केंद्र सरकार अनुदान: ७५%
- राज्य सरकार अनुदान: १५%
- लाभार्थी हिस्सा: १०%
लघु आणि सीमांत शेतकरी
- केंद्र सरकार अनुदान: ७०%
- राज्य सरकार अनुदान: २०%
- लाभार्थी हिस्सा: १०%
शेतकऱ्यांसाठी योग्य पंप निवड कसा करावा?
शेतकऱ्यांच्या जमिनीच्या क्षेत्रफळानुसार योग्य क्षमतेचा सोलर पंप निवडावा:
- १ ते ३ एकर जमीन: ३ HP DC सोलर पंप
- ३ ते ५ एकर जमीन: ५ HP DC सोलर पंप
- ५ एकरपेक्षा अधिक जमीन: ७.५ HP DC सोलर पंप
कुसुम सोलर पंपसाठी अर्ज प्रक्रिया
शेतकऱ्यांना महाऊर्जा (MEDA – Maharashtra Energy Development Agency) च्या अधिकृत वेबसाईटवर अर्ज करावा लागतो. अर्ज करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- www.mahaurja.com या अधिकृत वेबसाईटवर जा.
- ऑनलाईन अर्ज भरा.
- आवश्यक कागदपत्रे (७/१२ उतारा, आधार कार्ड, बँक पासबुक, पाणी स्त्रोत प्रमाणपत्र इ.) अपलोड करा.
- अर्ज सबमिट झाल्यानंतर त्याचा स्टेटस तपासा.
- अर्ज मंजूर झाल्यानंतर लाभार्थी हिस्सा जमा करा.
- अधिकृत विक्रेत्याकडून सोलर पंप बसवून घ्या.
निष्कर्ष
प्रधानमंत्री कुसुम सोलर पंप योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत फायदेशीर योजना आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना नवीकरणीय ऊर्जेचा वापर करता येतो, सिंचनासाठी खर्च कमी होतो आणि पर्यावरणावर होणारा दुष्परिणामही कमी होतो. विशेषतः दुष्काळग्रस्त भागातील शेतकऱ्यांसाठी ही योजना एक वरदान ठरत आहे.
भारत सरकार आणि महाराष्ट्र सरकारने मिळून मोठ्या प्रमाणावर अनुदान दिल्यामुळे सामान्य शेतकऱ्यांसाठीही सोलर पंप परवडण्याजोगे झाले आहेत. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि सौर ऊर्जेचा वापर करून शेती अधिक लाभदायक करावी.
अधिक माहितीसाठी आपल्या जिल्ह्यातील कृषी विभाग किंवा महाऊर्जा कार्यालयात संपर्क साधावा. तसेच, www.mahaurja.com या अधिकृत वेबसाईटवर संपूर्ण माहिती उपलब्ध आहे.