भारतातील शेती हा फार महत्त्वाचा व्यवसाय आहे. आपल्याकडे अनेक लोक शेतीवर अवलंबून आहेत. पण, हवामानातील बदल, वाढते खर्च, बाजारातील चढ-उतार आणि कर्जामुळे शेतकऱ्यांना अनेक अडचणी येतात. या सगळ्या अडचणी लक्षात घेऊन सरकारने फेब्रुवारी 2019 मध्ये “पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजना” सुरू केली.
पीएम किसान योजनेचा उद्देश
ही योजना केंद्र सरकारने शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत देण्यासाठी सुरू केली. सुरुवातीला ही मदत फक्त 2 हेक्टरपर्यंत (5 एकर) शेती असणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी होती, पण नंतर सर्व शेतकऱ्यांसाठी खुली करण्यात आली. या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट खालीलप्रमाणे आहे:
- शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार देणे.
- शेतीसाठी आवश्यक बियाणे, खते आणि कीटकनाशके खरेदीस मदत करणे.
- कर्जाच्या ओझ्यातून शेतकऱ्यांना मुक्त करण्यास मदत करणे.
- आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेती सुधारण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.
- शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे आणि त्यांचे जीवनमान उंचावणे.
पीएम किसान योजनेचे फायदे
या योजनेतून पात्र शेतकऱ्यांना वर्षभरात 6,000 रुपये मिळतात. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये (2,000 रुपये प्रत्येकी) थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. हे हप्ते एप्रिल-जुलै, ऑगस्ट-नोव्हेंबर आणि डिसेंबर-मार्च या कालावधीत मिळतात.
योजनेच्या सध्याच्या स्थिती
सुरुवातीला या योजनेचा लाभ सुमारे 9.60 कोटी शेतकऱ्यांना मिळत होता. आता ही संख्या 9.80 कोटींपर्यंत पोहोचली आहे. आतापर्यंत 19 हप्त्यांमध्ये 3.68 लाख कोटी रुपये शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा करण्यात आले आहेत.
पीएम किसान योजनेसाठी पात्रता
ही मदत मिळवण्यासाठी शेतकऱ्याने काही अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार हा भारतीय नागरिक असावा.
- अर्जदाराच्या नावावर शेतीयोग्य जमीन असावी.
- कुटुंबातील प्रत्येक शेतकऱ्याला स्वतंत्र लाभ मिळू शकतो.
कोण अपात्र आहे?
खालील व्यक्तींना या योजनेचा लाभ मिळू शकत नाही:
- ज्या व्यक्तींकडे स्वतःच्या नावावर शेती नाही.
- संस्थात्मक जमीनधारक (संस्था, कंपनी, ट्रस्ट इ.)
- सरकारी अधिकारी आणि मासिक 10,000 रुपये पेक्षा जास्त पेन्शन घेणारे निवृत्त कर्मचारी.
- आयकर भरणारे नागरिक.
अर्ज कसा करायचा?
शेतकऱ्यांना अर्ज करण्यासाठी खालील प्रक्रिया करावी लागते:
- आपल्या गावातील ग्रामपंचायत कार्यालयात जाऊन अर्ज भरावा.
- आधार कार्ड, बँक पासबुक आणि जमीन पत्रासह आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी.
- अर्ज ग्रामपंचायतीकडून तपासून तहसीलदार कार्यालयात पाठवला जातो.
- मंजुरी मिळाल्यानंतर शेतकऱ्याला पीएम किसान आयडी दिला जातो.
- त्यानंतर शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात पैसे जमा होतात.
- शेतकरी ऑनलाइनही pmkisan.gov.in या संकेतस्थळावर जाऊन नोंदणी करू शकतात.
योजनेतील समस्या आणि उपाय
काही वेळा शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ मिळण्यात अडचणी येतात. या अडचणी सोडवण्यासाठी काही उपाय खालीलप्रमाणे आहेत:
- बँक खात्याची समस्या: शेतकऱ्यांनी खात्री करून घ्यावी की त्यांचे बँक खाते आधारशी लिंक आहे की नाही.
- नोंदणी स्थिती माहित नाही: शेतकऱ्यांनी पीएम किसान पोर्टलवर जाऊन आधार क्रमांक किंवा बँक खाते क्रमांक टाकून स्थिती तपासावी.
- हप्ते न मिळणे: शेतकऱ्यांनी पीएम किसान हेल्पलाइन नंबर 155261 किंवा 1800115526 (टोल-फ्री) वर संपर्क साधावा.
- ई-मेल समस्या: शेतकऱ्यांनी [email protected] वर आपली तक्रार पाठवावी.
पीएम किसान योजनेचा प्रभाव
ही योजना सुरू झाल्यापासून शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळाला आहे. या योजनेमुळे:
- शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले आहे.
- दैनंदिन खर्चासाठी पैसे मिळू लागल्याने सावकारांकडून कर्ज घेण्याची गरज कमी झाली आहे.
- उच्च व्याजदराच्या कर्जांपासून सुटका मिळाल्याने शेतकरी आत्महत्येचे प्रमाणही कमी झाले आहे.
पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजना ही शेतकऱ्यांसाठी फार महत्त्वाची योजना आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळते आणि त्यांचे जीवनमान सुधारते. सरकार वेळोवेळी ही योजना अधिक चांगली करण्यासाठी प्रयत्न करत आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी सर्व शेतकऱ्यांनी आवश्यक नोंदणी करून घ्यावी.